Thanh tra Chính phủ vừa công bố kết luận thanh tra chuyên đề về phát hành trái phiếu doanh nghiệp, nêu rõ nhiều sai phạm tại Tập đoàn Masan và các công ty con. Theo báo cáo, trong giai đoạn từ 1/1/2015 đến 30/6/2023, nhóm doanh nghiệp thuộc Masan đã phát hành 133 mã trái phiếu, huy động tổng cộng 64.574 tỷ đồng. Tuy nhiên, một phần nguồn vốn huy động không được sử dụng đúng với phương án phát hành đã đăng ký.
Ba công ty con vi phạm về mục đích sử dụng vốn
Ba đơn vị được nêu cụ thể gồm Công ty Cổ phần Masan Consumer Holdings (MCH), Công ty Cổ phần Tập đoàn Masan (MSN) và Công ty Cổ phần WinCommerce (WCM).
Trong đó, Masan Consumer Holdings phát hành mã trái phiếu “MCHBONDS2014” với giá trị 2.100 tỷ đồng để bổ sung vốn lưu động, nhưng đã sử dụng gần 1.295 tỷ đồng để thanh toán nợ gốc và lãi vay – hành vi bị kết luận là sai mục đích phát hành. Tập đoàn Masan (MSN) dùng 310 tỷ đồng trong tổng số 1.140 tỷ đồng từ 12 mã trái phiếu năm 2020 để trả lãi các trái phiếu cũ, trong khi WinCommerce (WCM) chi 609 tỷ đồng không đúng với kế hoạch phát hành mã trái phiếu “VCMH2025031” trị giá 1.500 tỷ đồng.
Thanh tra cũng chỉ ra, bốn công ty trong hệ sinh thái Masan gồm MCH, Masan High-Tech Materials (MHT), Núi Pháo Mining (NPM) và WCM chưa thực hiện đúng quy định về công bố thông tin trong quá trình phát hành.
Phản hồi của Masan: “Không vi phạm nghĩa vụ tài chính”
Đáp lại, Tập đoàn Masan cho biết toàn bộ các khoản trái phiếu đều đã được thanh toán đầy đủ gốc và lãi, không phát sinh nợ quá hạn, đồng thời khẳng định không có vi phạm nghĩa vụ tài chính với nhà đầu tư. Theo tập đoàn, việc điều chuyển và sử dụng vốn giữa các đơn vị trong hệ sinh thái được thực hiện theo đúng quy định, có cơ sở pháp lý và hồ sơ chứng minh cụ thể, và đã được Masan giải trình đầy đủ với cơ quan chức năng.
Đại diện doanh nghiệp cũng nhấn mạnh: “Tất cả các đợt phát hành trái phiếu của Masan đều có tài sản bảo đảm, tuân thủ đúng quy định pháp luật, và người sở hữu trái phiếu không bị thiệt hại về quyền lợi tài chính”.
Cảnh báo rủi ro từ “xoay vòng vốn”
Theo giới chuyên gia tài chính, hành vi dùng vốn phát hành trái phiếu để trả nợ hoặc trả lãi cho trái phiếu cũ là biểu hiện của rủi ro thanh khoản và cấu trúc vốn mất cân đối. Nếu doanh nghiệp không tạo ra dòng tiền từ hoạt động sản xuất – kinh doanh, mà chỉ dựa vào phát hành mới để đảo nợ, thì đây là mô hình tài chính không bền vững. Một khi thị trường trái phiếu gặp biến động hoặc chi phí huy động tăng cao, khả năng trả nợ của doanh nghiệp sẽ chịu áp lực lớn.
Bên cạnh đó, Thanh tra Chính phủ cũng nhận định một số doanh nghiệp đã lợi dụng sơ hở trong quy định, phương án phát hành không chi tiết, và công tác giám sát của cơ quan quản lý chưa chặt chẽ. Điều này cho thấy hệ thống quản trị vốn của doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt trong lĩnh vực phát hành trái phiếu riêng lẻ, vẫn còn nhiều rủi ro tiềm ẩn.
Tác động tới thị trường và niềm tin nhà đầu tư
Là một trong những tập đoàn tư nhân lớn nhất Việt Nam, sở hữu hệ sinh thái đa ngành từ hàng tiêu dùng, thực phẩm, bán lẻ đến vật liệu công nghệ cao, Masan có ảnh hưởng lớn trên thị trường vốn.
Do đó, việc cơ quan thanh tra kết luận có sai phạm về sử dụng vốn trái phiếu đã gây tác động mạnh đến tâm lý nhà đầu tư, nhất là trong bối cảnh thị trường đang nỗ lực phục hồi niềm tin sau hàng loạt vụ việc vi phạm giai đoạn 2020–2022.
Dù chưa có hình thức xử phạt cụ thể, vụ việc được xem là tín hiệu cảnh báo cho toàn bộ thị trường về yêu cầu minh bạch dòng vốn, quản trị rủi ro và tuân thủ công bố thông tin trong hoạt động huy động trái phiếu doanh nghiệp.
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Hoàng, việc cơ quan thanh tra nêu tên các tập đoàn lớn như Masan là “tín hiệu tích cực cho thị trường”, cho thấy cơ quan quản lý đang chuyển hướng sang giám sát thực chất, không chỉ dừng lại ở khâu phát hành.
“Vấn đề không phải là doanh nghiệp có trả được nợ hay không, mà là họ có sử dụng đồng vốn đúng như đã cam kết với nhà đầu tư hay không. Trái phiếu doanh nghiệp chỉ thực sự an toàn khi dòng tiền được minh bạch và dòng vốn được quản trị chặt chẽ,” ông Hoàng nhận định.
Ông cũng cho rằng, thị trường trái phiếu Việt Nam chỉ có thể phát triển bền vững khi mọi bên – từ doanh nghiệp phát hành đến nhà đầu tư và cơ quan quản lý – đều tôn trọng nguyên tắc minh bạch, công khai và trách nhiệm thông tin.
